خون

سانتریفیوژها برای جداسازی فازهای مختلف مخلوط‌های مایع همگن مورد استفاده قرار می‌گیرند و خون یک نوع مخلوط مایع همگن است. سانتریفیوژ خون با ایجاد نیروی گریز از مرکز، فازهای مختلف خون از جمله گلبول‌های قرمز، بافی‌کوت و پلاسما را جدا می‌کند. سپس محقق‌ها روی هر بخش‌ آزمایش‌های لازم را انجام می‌دهند و معیارهای پزشکی مختلف را ارزیابی می‌کنند. بعضی از انواع این دستگاه‌ها مانند سانتریفیوژ میکروهماتوکریت، فالکون، زاویه‌دار و یخچال‌دار دستگاه‌های مناسب برای جداسازی نمونه خون هستند و معمولا در آزمایشگاه‌های پزشکی کاربرد دارند.

در این مقاله توضیح می‌دهیم سانتریفیوژ خون چیست، چطور فازهای مختلف خون را جداسازی می‌کند و به‌غیر از جداسازی نمونه خون، چه کاربرد دیگری دارد.

سانتریفیوژ خون چیست؟

سانتریفیوژ خون دستگاهی است که چند شاخه برای قرار گرفتن لوله‌های آزمایشگاهی در سایزهای مختلف دارد. مقدار نمونه خون مورد نیاز برای آزمایش‌های مختلف متفاوت است؛ به‌عنوان مثال برای آزمایش سنجش هماتوکریت خون از لوله مویین استفاده می‌شود که ۲ میلی‌لیتر ظرفیت دارد. این حجم نمونه برای آزمایش هماتوکریت کفایت می‌کند.

سانتریفیوژ خون به کمک نیروی گریز از مرکز اجزای مختلف خون را از یکدیگر جدا می‌کنند تا برای آزمایش آماده باشد. بعضی از این دستگاه‌ها یخچال هم دارند تا در صورت گذشت زمان، نمونه خون لخته نشود. وقتی نمونه خون برای چند دقیقه در دمای اتاق و در معرض هوا قرار داشته باشد، لخته می‌شود؛ اما بعد از چرخش و جدا شدن فازهای مختلف آن دیگر تغییری نمی‌کند و مشکل لخته شدن پیش نمی‌آید.

انواع سانتریفیوژ مناسب برای جداسازی فازهای خون

سانتریفیوژها برای نمونه‌های آزمایشی مختلف کاربرد دارند. از طرف دیگر، روی خون آزمایش‌های مختلفی انجام می‌شود و نوع این دستگاه به نوع آزمایش نیز بستگی دارد. در ادامه متداول‌ترین انواع سانتریفیوژ که برای خون مورد استفاده قرار می‌گیرند را نام می‌بریم:

• اولتراسانتریفیوژ: این دستگاه‌ها با سرعت بیشتر از سانتریفیوژ معمولی می‌چرخند.
• سانتریفیوژ یخچالدار: این دستگاه‌ها نمونه را در حین چرخش خنک نگه می‌دارند تا لخته نشود.
• سانتریفیوژ میکروهماتوکریت: این دستگاه‌ها ظرفیت قرار دادن لوله مویین را دارند.
• سانتریفیوژ زاویه‌ متحرک: این دستگاه‌ها بازوهای متحرک دارند که در حین چرخش تغییر زاویه می‌دهند و رسوب فازهای مختلف پیشگیری می‌کنند.

انواع دستگاه سانتریفیوژ خون را بر اساس تعداد شاخه نیز می‌توان تقسیم‌بندی کرد. آزمایشگاه‌های کوچک معمولا از دستگاه سانتریفیوژ ۸ شاخه استفاده می‌کنند، اما آزمایشگاه‌های بزرگ‌تر برای جداسازی همزمان نمونه خون‌های مختلف معمولا سانتریفیوژ ۱۲ شاخه را سفارش می‌دهند. مجموعه آرام گستر در زمینه تولید انواع دستگاه سانتریفیوژ فعالیت دارد و این دستگاه‌ها را با بالاترین کیفیت بهترین قیمت بازار عرضه می‌کند.

سانتریفیوژ خون چطور کار می‌کند؟

عملکرد کلی سانتریفیوژ خون شبیه به سایر انواع این دستگاه‌هاست، اما در ادامه به‌ صورت‌ مرحله‌به‌مرحله فرایند جداسازی اجزای نمونه خون را توضیح می‌دهیم:

• ابتدا تکنسین‌ها نمونه خون را در لوله‌های آزمایش متناسب می‌ریزند. این لوله‌ها باید مقاوم و بدون ترک باشند تا در حین فرایند چرخش نشکنند.
• لوله‌های آزمایش در بخش روتور سانتریفیوژ قرار می‌گیرند. لوله‌ها باید به‌صورت متقارن چیده شوند تا تعادل چرخش دستگاه به هم نریزد. حتی ممکن است لازم باشد لوله آزمایش حاوی آب هم برای ایجاد تعادل در روتور قرار داد.
• در این مرحله تکنسین‌هها باید زمان چرخش، سرعت و تعداد دور در هر دقیقه را تعیین کنند. این معیارها بر اساس نوع آزمایش تعیین می‌شود، به عنوان مثال چرخش با سرعت پایین می‌تواند پلاسمای خون را جدا کند، اما برای جداسازی پلاکت‌ها به سانتریفیوژ خون پرسرعت نیاز است.
• دستگاه شروع به چرخش می‌کند و تا مدت مشخص‌شده به چرخش ادامه می‌دهد. فازهای مختلف خون از هم جدا می‌شوند؛ گلبول‌های قرمز در انتهای لوله ته‌نشین می‌شوند، لایه بافی کوت میانه قرار می‌گیرد و پلاسما به سطح لوله می‌آید.
• اکنون تکنسین‌ها با سایر ابزارهای آزمایشگاهی مانند پیپت نمونه خون را برداشت می‌کنند و به دستگاه‌های دیگر برای انجام آزمایش انتقال می‌دهند.

کاربرد سانتریفیوژ خون

نمونه خون داده‌های مختلفی را در اختیار آزمایشگاه قرار می‌دهد و فاکتورهای گوناگونی را در زمینه سلامتی مشخص می‌کند؛ به همین دلیل در آزمایشگا‌ه‌های مختلف از جمله مراکز طبی و کلینیکی کاربرد دارد. در ادامه به لیست چند کاربرد سانتریفیوژ خون و آزمایش‌هایی که روی فازهای مختلف نمونه خون اجرا می‌شود، اشاره می‌کنیم:

• جداسازی سرم و پلاسما: پلاسما بخش حاوی مواد ضد انعقاد خون است و سرم بخشی است که مواد ضد انعقاد ندارد.
• تشخیص بیماری: بعضی از بیماری‌ها مانند کم‌خونی، عفونت‌های خونی، بیماری‌های خود ایمنی و بیماری‌های ضد انعقادی در آزمایش نمونه خون مشخص می‌شوند.
• جمع‌آوری لکوسیت‌ها: نمونه لکوسیت یا گلبول‌های سفید در آزمایش‌های سیستم ایمنی مورد نیاز است.
• آماده‌سازی نمونه‌های میکروسکوپی: در بعضی آزمایش‌ها به نمونه بافتی و سلولی خون نیاز است که این نمونه با دستگاه سانتریفیوژ خون جداسازی می‌شود.
• جداسازی پلاکت خون: در نمونه جداسازی‌شده خون توسط سانتریفیوژ می‌توان مقدار پلاکت را ارزیابی کرد.
• ذخیره‌سازی اجزای خون: در مراکز بانک خون اگر قرار باشد اجزای خون به‌صورت جداسازی‌شده ذخیره شوند، در سانتریفیوژ‌ از یکدیگر جدا خواهند شد.

بعضی از آزمایشگاه‌ها از سانتریفیوژ خون برای جداسازی فازهای محلول‌های دیگر هم استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال در صنایع دارویی این دستگاه برای جداسازی فازهای مخلوط‌های همگن و ساخت دارو به‌کار می‌رود.

سخن پایانی

در این مقاله توضیح دادیم سانتریفیوژ خون چیست و چه انواعی دارد. همچنین درباره کاربردهای این دستگاه صحبت کردیم. دستگاه‌های سانتریفیوژ یکی از مهم‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی هستند و معمولا در آزمایشگاه‌ها وجود دارند. آرام گستر انواع مختلف سانتریفیوژ را تولید می‌کند. شما می‌توانید با توجه به نیاز خود دستگاه مناسب را سفارش دهید. آرام گستر دستگاه را تولید می‌کند و به محل کار شما در سراسر کشور ارسال خواهد کرد؛ همچنین آموزش‌های لازم در زمینه کار با دستگاه را به تکنسین‌های آزمایشگاه شما ارائه می‌دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ویژگی‌های سانتریفیوژ وارد فروشگاه آرام گستر شوید و محصولات را بررسی کنید.